Isikhanyiso — Isenzukuthi

18 Jan, 2018 - 00:01 0 Views

uMthunywa

ISENZUKUTHI yingxenye yesikhanyiso. Ehlelweni lwesiNdebele akhona amagama abizwa athiwe yizikhanyiso.

Lamagama aphiwa lelibizo ngoba asitshela ngcono ngesenzo esithile. Isenzukuthi njengazo zonke izikhanyiso, siyandisa lokho okutshiwo yisenzo njalo sandise ukusetshenziswa silandela igama elithi ukuthi. Isibonelo: Umfana uwe esihlahleni wathi dinsi phansi.

Igama elithi /dinsi/ emutshweni ongaphezulu yisenzukuthi. Njengoba, leligama lisitshela ngcono ngokuwa komfana.

Nanzi ezinye izibonelo: Intambo abeyidonsa iqamuke yathi juqu. Uhambe wathi nya bona bemlindele. Ujuqu yisenzukuthi, kuthi u/nya/ kumutsho wesibili laye yisenzukuthi.

Zinengi izindlela zokwehlukanisa izenzukuthi. Ezinye zazo yilezi:

1. Eziphathelane lokuwa: genqu, qithi, khithi, wohlo, wolokohlo, dinsi, takla. Izibonelo zokusetshenziswa kwazo emutshweni: Umsunduze wawa wathi takla.

Wezwa isihlahla sisithi wolohlo eguswini wethuka kakhulu.

2. Eziphathelane lomlilo: bhu, bhe, langu, citshi, qhamu. Bathi belibele umlilo wathi qhamu basuka bebaleka. Kulezinsuku kuyatshisa bhe.

3. Izenzukuthi eziphathelane lemibala: gebhu, tshoko, nke, tshu, bhuqe, qhwa. Ubegqoke isigqoko esibomvu gebhu. Bekumnyama tshu ngesikhathi besuka lapha.

4. Izenzukuthi ezihambelana lamanzi: cwili, phamu, gxamu, te, gelezi, gcwiligcwili, chapha. Ufike emanzi te ngemva kokunethwa lizulu. Inkonxa abeyithwele ibigcwele phamu amanzi.

Share This:

Sponsored Links