Tjiba kwatibhatilila mubhudilila

07 Sep, 2017 - 02:09 0 Views

uMthunywa

Ndi Buhe Lobs Dube
DUMILANI buKalanga. Ndohanha hangana namwi kakale ndobvuma kuti motjila zwakanaka kose kwamuyako. Tjila kwenyu whutjila kwedu nehanha kwenyu whuhanha kwedu. Nayiko kumipani kuKezi kwandakanoswika hawha kuyi “hhisa ngeno ndilo yatate ndeyedu ndilo” ndomudumilisa.

Ngono ndakabe ndisingawhisise ndiwha benga banoti ndilo yatate ndeyedundilo”. Kana dundilo ndepano tundigwa ngono ape ndilo yatate yabe dundilo koba kwaba kumwe. Tjitalawunda! Maphothoko dzothubugwa miholo dzikaletjewa dzakajalo ngobe mibuzo ayitopela. Nasi naswibo toyisiya ipapo. Iswi kaMasendu takatowhoti “hhisa ndilo yatate neyedu.”

Tjikulu ludo, ngono igo ludo agutohaka zwisakagulizana. Banhu tigele tose muhango yatakapiwa naTate bedu bakudzimu ngono atitodana. Nhu unozwida iye koga asingakumbulile bamwe. Unoti tjose tjimwe netjimwe dzene tjabatjitje. Ngono akungatongojalo ngobe takatiwa tikababanjinji. Banhu tokon’wa bhudilila ngentha yokuti tizwihwaba. Tokumbulila mitumbu yedu koga. Ikoku kota kuti tisibone zwikule. Towhogala takatshambilidzika kunga kunoyi totshambilidzigwa kusina. Tjita akuna, tjita tjedu ndiswi banhu.

Tjita tjonhu unhu, kana nhu ndiye unozwibulaya eti dzene ndadla ndoga. Ape usingakuwhisise kuti ndiye unozwibulaya uyende unobhuzwa Masimbandoga. Iye Masimbandoga wakadza akadla nezwakaloyewa. Bamwe abatozwileba nekuti zwikulukulu banoti “wakadla zwisakayi pamha”.

Tjiba! Banhu bakatola dziminda nentha yetjiba. Nasi akuna tjabanota mukati. Baka betjiba koga beti dzene kwaba kwangu iko kusakabalizana. Konga nhumba inolila iti “kwangu kwangu” ayitoti “kwedu kwedu”. Bakabulaya tjaba nekuti bamwe ndebakati beswika basilime. Tjabakatola dziwaya idzo dzakadzakabakila minda bethubula benokombeledza mizi yabo bebakila newhuku zwitangana. Nasi todziyila apa tinda mudzizila. Nowana kulilihhele n’ombe nemadonki mudzizila.

Ngozi dzaba njinji banhu bapela beloba n’ombe nedzimota kwazo kwazo busiku. Kose kobva patjiba. Nhu unotola tjinotjidza tjaba eti dzene tjatjidza iye yega ekangan’wa kuti nayiye umutjaba. Itjetjo tjaanobulaya tjowomuka tjihakika kakale kuwunli. Banhu bakabethubula waya dzehala benoteya nadzo. Unoti ebva kunoteya ewana mwana wogwala. Ngaatjiloba foni azibise bamwe kukona ngobe waya wathubula. Kumandeni ungatondeka thobolo kugumbo lilo? Ukomuka unda neni?

Bamwe ndebanoti dzene kwamilika iye yega. Bamwe banoti bamilike unotshambilidza eti kube kuli iye yega unomilika. Ape umilika milidzabo bamwe ubabhatshe. Unammahha ugele nebanhu bana mamo abo. Unammahha ugele nebanhu bagele zwibuyanana. Bhatsho atolihaya.

Tisitongonga umwe mbisana waka awila mugomba. Ngono mugomba ilelo baka bawila bali banjinji ngono bakako’nwa bhuda. Kuku bomwe mbisana wakabe alimugomba bakawha netjatikala ngono bakatola ntambo nebanhu beyenda nabo ikweno kwawila banhu. Bakati beswika bakabhuzwa kuti mwana womwanabo angaba alimugomba  kene? Wakadabila nekuhanha kukulukulu ewha whi labo nayibo bewha whi lile bakahanha beziba kuti banowundusa. Bakatola ntambo bakayinginisa mugomba bakalaya kuti ngaabhate ntambo ibo banokakata. Sayikoko ntambo yakati yaswika pasi akabhata bakatangisa kakata.

Baaka anabo pasi bakati bebona ntambo yokakatiwa bakayibhatabo beti dzene nayibo babhuda. Mbisana wakati ebona kuti banhu bose beyebhuda akaba eletja ntambo etata banhu ebaloba eti “letjani ntambo yakuku bangu, yahhila imi ndoga, yahhila imi ndoga”. Unojalo unoletja ntambo elinga lambisa bamwe. Yakanobhuda isina nhu bakuhhe kwegomba bakatjenama koga.

Bakapamha kakale ngono kukatikala tjinhu itjo zwatjo. Bakadza bakanyala ngono bakawunsiya kafila mukati ngentha yekuti waka ezwikumbulila yega ekon’wa zibila bamwe kuti nayibo banohaka butjilo. Musale zwakanaka muzibe kuti gala whuwhana.
Kalanga Language and Cultural Development Association [email protected]

Share This:

Sponsored Links