Nhu nowhun’haka mubutjilo

29 Jun, 2017 - 02:06 0 Views

uMthunywa

Tina Lobs Buhegwedu Dube
UNGAZWITHAMA zwinhu koga ape ulinhu, unhu akuna tjawungathama. Nhu unhu kene akanda poni. Kene ukaba ugala poni nowhogala ulinhu se wakatiwa ukaba nhu. Nhu unohaka bamwe banhu kuti butjilo gugwe gube gunozipa kakale guhhale. Kene ukaba unazwinjinji nowhowana kuti hanhisa kwazwinokupa akungalizanyiwe nekunotiwa kene kungatiwa nonhu. Nhu utjinhu tjikulukulu pa umwe nhu.

Utongolinga butjilo gwebamwe banhu, unolingila bamwe pasi nekuti ibo unobabona sebasakapelela kene sebasina n’hingo.  Kwakalulwama kuti banhu tihinge tiwane fumwa koga ape tayiwana ngatisitongokangan’wa kuti ludo goNdzimu kuti tibe ipapo patiyapo.

Ndzimu unopa noda kukwe, iswi tingayedza nezila dzose koga iye nsika nyika ndiye nlawuli wezose zwinotikala nezwimuhango. Ngono nokowana nhu enda akamilidza fuba engabrema n’ombe yetjikhuwa ekon’wa zwiteledza nepabanhu bawhola. Nolebeleka ape elebeleka nawe asingagale akubona, ungati kene unobona tjinhu tjisina n’hingo. Ipapo unokangan’wa kuti nawebo unhubo sa iye.

Umwe nsi angati atjajalo akakunhiwa kene kukahha mota iloba nowana kohakiwa banhu kuti batjidze. Kana ape wokon’wa muka nohaka umwe nhu kuti akumilidze. Kene akaba alin’hayi akayipa ndiye angakumilidza kana masimba awe awata alin’hayi. Newhi lonhu alita lilin’hayi ape kohakika lebeleka.

Mali iyeyi yakahha nditjo tjimwe tjinhu tjakatihhisila bulemo. Wakatita iwoyo nhu wakatihhila nemali. Dzene banhu bakabaziba banoba bakagala bayilamba. Banhu ape  babe nemali banodziyidza. Banokangan’wa kuti butjilo gobva poni gunda poni.

Ape gutjazipa banotshamba sokunoyi banohema mavu bekangan’wa kuti bakabva muwali banowhobgwilila muwali kakale. Pawunoba wobgwilila mumavu koba kohakika banhu. Banhu ndibo banoba bakakubungana. Banhu ndibo banoba betsha pasi pakawoma benolondolodza. Kene ukaba wonhuwa banoba bekon’wa iko pfa mate bemidza koga nokuti banoba benobiga nhu.

MaNyasaranda ndiwo anokodisa leba malebeswa. Limwe laka libudza  banhu kuti nhu wafa tjini ngono lisingahale mabala.  Lakalileba zose zwatikala lisingabone nlandu liti “mwana wadziyila seni woyu, wafa esula, epfulana, wanyila akanyila n’umba yose iyeyi akutonginika nonginika nonhuwa”. Kuti lakalilebesa konga lakalilebesa kana ndilo lakabona. Lakalihaka diyiwa nophobobgwa neswimbo ngoba nobhata lakalilamba bhata tjidumbu liti konhuwa. Ndobona lakalikangan’wa kuti nayilo lowomuka linhuwila bamwe banhubo.

Muzwite muzwikumbule. Imwe njiva yakabva kuGoli ihiya inga inoyi hayitjiNkalanga ileba makaaabadzo asimahoma izwita isingatjazibe noziba banhu. Yakayakangan’wa kose nakuku bayo. Banhu bakati  beyikumbudza kuti ndiyani yakawakala iti “mara angisamtholi kahle, okusho ukuthi ngamshiya esemncinci. Pho yena uzalwa ubani?”

Banhu bakasala bakakaabala koga. Yaka ijalo inamakole matatu koga yakanda yeyehha  yakangan’wa banhu bakayilela. Yaka ituka banhu, wose nhu wakakwegula etiwa nloyi. Bakabasenga zwinolema bakadzikulu. Bakabebudziwa kuti thobolo inowholila.

Belotetema bakadzikulu basina tjabanoziba. Bakabefila ikohwehwana koga. Waka ezana nabokuku bedu. Ngono Ndzimu haaton’wa busukwa kakale haaton’wigwa mahewu ukoti wazwimbigwa uko leba tjawunoda. Yakati ibgwilila iswika ibhayiwa nebhukanana ileli lakahha.

Kana ilo alina kuti noti mara kene notini. Wagala nenhu wakhona unoba ehlihlidzila iswi bomalisan’ombe tisina tjatakabona. Koga kuti atizobona akutobva kuti takalutala. Iye unhu wakakon’wa lebeleka tjikhuwa atjidiyiwa kukwele gumi lemakole linamakole ngono wehha etihongela nezwihu zwisina n’hingo.

Gwabhaya bugwele bakawuntumila sejekana baaka egala nabo. Wakahha akawhoswika etjatjila. Ibabo baloyi ba aka eziba buloyi gwabo ndibo bakahha bewunatsha. Tjenjela kose kwaka kwapela wose nhu obona kuti yeyohahhilopkwa. Bakayenga banhu boNdzimu bezwibudza akuna tjilema tjinobon’wa zebe bukulu kanyi kwatjo.  Nasi na iye unomidza magwadla ihawa akawa sebanhu bose kusina tjakayipa butjilo gundila mbeli. Ngono-ke iye unonga kana weziba kuti umwe nsi nhu nowhun’haka.

Kalanga Language and Cultural Development Association

[email protected]

Share This:

Sponsored Links

Survey


We value your opinion! Take a moment to complete our survey
<div class="survey-button-container" style="margin-left: -104px!important;"><a style="background-color: #da0000; position: fixed; color: #ffffff; transform: translateY(96%); text-decoration: none; padding: 12px 24px; border: none; border-radius: 4px;" href="https://www.surveymonkey.com/r/JRD3VTT" target="blank">Take Survey</a></div>

This will close in 20 seconds