uMthunywa
Cornelius Luphahla
IBHAYIBHILI elingcwele lithi umntwana yisibusiso esivela ekhaya ezulwini kuthi omunye umbhalo njalo uthi zalanani lande lize libengangetshebetshebe yolwandle. Ngalokhu amazwi la avela kophezulu kwakho konke onguye owadala izulu lomhlaba lo esiphila khona. Pho omphikisayo uyabe enganani?
Nxa engekho olingana laye pho kwenzakala kanjani ukuthi umuntu achithe umphefumulo womntanakhe? Phela umbhalo egwalweni olungcwele uyala ukuthi umuntu achithe umphefumulo. Asazi ukuthi kungani abantu bephambana lomlayo ovela kophezulu.
Kulezinsuku sokuyimvama ukuthi uzwe kuthiwa umuntu ubulele umntanakhe kumbe ukhiphe umkhubulo wawutshiya udliwa yizinja lezibanda zasendle. Kambe ungazithola ngaphi izibusiso nxa usenza isiga esingaka bakwethu?
Amasiko lawo kawakuvumi njalo ukuthi umuntu abulale omunye kumbe amhlukumeze. Sasizwe kuthiwa owenza lokhu uzahlanekelwa ngamadlozi okuchaza ukuthi uzahlupheka angene engozini enkulu empilweni yakhe. Lokhu kuliqiniso sibili ngoba lakhathesi kuyaziwa ukuthi umuntu engabulala omunye kukhona ingozi emehlelayo.
Okungimangalisayo yikuthi kulezinsuku abantu babulala abantwababo okuyinto ebingekho izolo. Noma nje abanye abantu besola impilo eyayiphilwa endulo kungakafiki ezokholo kodwa ngezinye indlela mina ngiyayayincoma ngoba kulezinsuku sokulobubi obunengi obenzakalayo noma nje abantu sebekhonza.
Uthola kuthiwa umama ongumzalwane ubulele umntanakhe kumbe ukhiphe umkhubulo wawulahlela egangeni. Wenzenje asuke lapho ayehlabela kakhulu enkonzweni ngapho izandla zakhe zigcwele igazi.
Abanye njalo ngabahlukumeza abantwababo ngokubabhinya, ikakhulu abesilisa. Angithi nje lenkukhu kuvele kuyaziwa ukuthi inganatha amaqanda ayo iyatshiswa umlomo kumbe ibulawe. Pho umuntu nxa ezaziphilisa njengenyamazana kuthiwani Mthwakazi kaNdaba?
Bakwethu into embi kayibukwa ngakho kuqakathekile ukuthi siyiveze sobala ukuze ingaqhubeki isenzakala ngoba bathi ufuzo olubi luyanda kuloluhle. Yikho ububi lobu obokubulala abantwana kanye lokubahlukumeza buqhubekela phambili. Kambe umntwana omncane uyabe esazini njalo elecala bani ongaze umbulale ungumzali wakhe?
Ngikhuluma nje khathesi inengi labantwana abahlala ezitaladeni ngabatshiywa ngabazali babo besasebancane basebesiyagcinwa yizihlobo zabo, kuthe ngokuhlukuluzwa kwabo bakhetha ukuzidela bayephephela egangeni.
Asazi-ke ukuthi onguye owayegcine umntwana osehlala engangeni kungaziwa ukuthi udleni, yena uzwa njani enhliziyweni yakhe?
Abanye njalo ngabesifazana abenda emadodeni alabantwana besazi qede umuntu ahlukuluze umntwana wendoda aphile kanzima omunye aze azibulale kumbe abaleke ayehlala egangeni. Khathesi abanye abantwana abangamantombazana ngikhuluma nje baphila ngokuthengisa imizimba ngenxa yokuthi babalekela ukuhlukuluzwa ngakibo.
BakaMalandela asiguqukeni sibe lonembeza sizwele abantwana kungakhathalekile ukuthi umntwana ngowakho kumbe kayisuye wakho. Kuhle ukuphila ngendlela elokuthula siphathe kuhle abantwana.
