SIGIYA NGOLUDALA: Yayivulwa imbele inkomokazi engehlisiyo

26 May, 2017 - 12:05 0 Views

uMthunywa

Kuloba uCornelius Luphahla

EZOKULIMA lokufuya kuleli ziyaqakathekiswa kusukela endulo kusagiywa ngoludala. Angithi nje kwakuthi nxa umuntu engumlimi kwakungathandabuzeki ukuthi abe ngumfuyi njalo. Yebo kambe kulezinsuku abantu sebekuphatha njengento nye ukulima lokufuya kodwa khona amagama akho  ehlukene njalo ahle azichaze egcekeni.

Ekulimeni lapha kwakulendlela ezinengi ezokwandisa isivuno lapha koMthwakazi ezigoqela ukuvubela inhlanyelo kumbe ukuqinisa amasimu. Lokhu kwakusenziwa ngumuntu wonke nje olimileyo kungakhathalekile ukuthi ngubani noma nje kulezinsuku kungasavamanga.

Kunjalo lekufuyeni lapha kwakukhona imithuso yokuqinisa isibaya, eyokwandisa inkomo kanye leyokuthi inkomo zakhona zehlise. Abanye emthusweni le babegangile ngoba babesebenzisa inkomo zabanye ukwandisa ezabo kumbe bathuse inkomo zabo ngendlela eyenza zibe lochago olunengi kuthi ezakomakhelwane zingenelisi ngitsho lokusuthisa inkonyane.

Lobu yibo phela ubuthakathi ngoba abanye abantu babefuya imbulumakhasana ukuthi ibe imunya inkomo zakomakhelwane zivuke zingelachago. Abaziyo bathi imbulumakhasana le yayithi nxa imunya ezakomakhelwane ezakwabo zehlise ngamandla. Kunjalo-ke lokhu kwakuyikuganga kwabantu njalo lokhe kukhona kwezinye indawo noma nje abantu bekutshaya indiva.

Kukhona njalo umthuso odala ukuthi inkomo zakhona zingafi zehlise nxa zikulesosibaya. Umnikazi walezonkomo uyabe ezazela ukuthi inkomo zakhe zinjalo futhi engazihluphi ngakho ngoba ekhangelele ukuthi zande kuphela.

Ukungehlisi kwenkomo kuyinto eyingozi kakhulu kofuyileyo ngoba kungenzeka ithole lingasuthi licine libulawa yindlala. Lokhu kwakwenzakale kakhulu kumankomokazi ngoba imbele iyabe ingakavuleki kuhle.

Kukhona njalo ubugqala benkomo eyabe ivele yadalwa iyisigqala kodwa labo babuselatshwa ngendlela efana leyethokazi elingakavuleki imbele.

Inkomokazi enjalo yayiselatshwa endulo ukuze imbele ivuleke ngamandla yehlise kakhulu. Ukwelatshwa kwayo lokhu kwakuthathwa ijodo likamabuyazibhonse, ingotsha yephane, idididi (ijodo lempofu), inkalamasana enduna, kanye lezinye njalo izihlahla okulichilo ukuziveza emphakathini.

Lezizihlahla zingahlanganiswa ziyalala zifakwe esigubhini zathelwa amanzi amanengi kuthi ekuseni abafana bavuke bayenathisa inkomokazi le engehlisiyo. Lokhu bazakwenza okwamalanga amanengi angenela amaviki amabili.

Bengakwenza lokhu bazathatha njalo ijodo likamabuyazibhonse balixhwathise qede babophe inkomokazi le bayithobe ibele ngejodo leli elikhudumalayo. Lokhu kwenzelwa ukuthi isigaqa esivame ukuba ebeleni lenkomo engehlisiyo sincibilike.

Nxa kuyikuthi inkomokazi le yadalwa yaba yisigqala inganathiswa izanzoco lezi izavuleka imithambo kwengezeleleke uchago enkomeni le. Nxa sokwenziwe lokhu inkomokazi le izakwehlisa sibili okokuthi ithole lizasutha kuthi nxa abantu befuna uchago labo bazaluthola noma nje lungeke lwaba lunengi kakhulu.

Kuyafanana nje noma inkomo isehlisa abadala babeyingezelela ukwehlisa kwayo ngokuyinathisa izihlahla lezi. Lapho ke uchago lwakhona luyesabeka kodwa kwakube yingozi ikakhulu etholeni ngoba nxa ingasasengwanga kakhulu lingahlatshwa luchago.

Kwakunjalo ke endulo yikho phela amankonyane akhona ayehlala ecazimula eqolotsha kudume phansi. Yayimbalwa imizi okwakungatholakali khona umlaza. Kulezinsuku inengi labantu selisidla ngitsho lomlaza owawusaziwa ngokuthi uphiwa izinja.

Siyabonga mlobi umsebenzi wakho omuhle osenzela wona ngakho sicela uqhubekele phambili ngawo. Mina isicelo sami yikuthi ungichazele ukuthi ngingenza njani ukuze ngiqinise umuzi wami ngoba umkami uhlala ekhala ethi kangimjabulisi. — Mengezi Mathonsi, Gwanda.

Mlobi ngicela ungisize ungichazele ukuthi ngingenza njani ukuze ngelaphe umntanami ngoba uhlala ephuma umungula ngakho sengisesaba ukuthi ungamhitsha ebusuku. Ngisiza mlobi ngingafelwa ngumntwana. — Samukeliso Khanye, Nkayi.

Mlobi ngithemba uphilile. Mina isicelo sami yikuthi ungitshele ukuthi ngingelapha njani umntanami ngoba ulomkhuhlane wokuwa kodwa kakaze atshe. — Sithembiso Mabhena, Victoria Falls.

Share This:

Sponsored Links