uMthunywa
Izakhi ezithile zesandiso
Ngendlela incezu zenkulumo ezihlelwe ngayo akwenzakali ukuthi utshiye ezinye incezu zingachasiswanga. Kuviki ephelileyo siphethe isifundo sethu ngokukhangela ezinye izandiso esingathi ngezemvelo ngoba zivele zikhona zingakhiwa kwezinye incezu zenkulumo. Khumbula mfundi ukuthi siphile izibonelo ezinjengalezi: phambili, ezanzi, enhla, phakathi, eduze, kude njalonjalo.
Lamhla sizanika izibonelo zezandiso zesimo. Lezi zakhiwa ngokuqalisa ngo-ka-. Izibonelo:
Isiphawulo Isandiso
-bili kabili
-khulu kakhulu
-ne kane
-nengi kanengi
-hle kahle
-ncane kancane
Isibaluli Isandiso
-mhlophe kamhlophe
-lukhuni kalukhuni
-mnandi kamnandi
-nzima kanzima
Nanzi izakhi ezithile zesandiso
Izakhi ezilandelayo singazisebenzisa lezinye incezu zenkulumo ukwakha izandiso:
1. NGA: (a) nga + ibizo: nga + imota – ngemota.
(b) nga + isabizwana : nga + bona – ngabo
(c) nga + isandiso: nga + kibo – ngakibo
(d) nga + isichasiso: nga + abahle – ngabahle
(e) nga + ebomvu: nga + ebomvu – ngebomvu
2. Njenga: (a) njenga + ibizo: njenga + indwangu – njengendwangu
(b) njenga + isabizwana: njenga + wena – njengawe
(c) njenga + isandiso: njenga + ekhaya – njengekhaya
3. LA: (a) la + ibizo: la + abantu – labantu
(b) la + isabizwana: la + yona – layo
(c) la + isandiso: la + phakade – laphakade
Asikhumbuleni bafundi ukuthi ingxenye zolimi lezi zifundeka ngcono nxa zisetshenziswe emitshweni eqondileyo njengalokho esizakutshengisa kunsuku ezizayo.