uMthunywa
KUKHONA amabizo ambalwa alabongwaqa f, v, mv, mf elungeni lokucina belandelwa ngu nkamisa –o loba –u.
Acina ngonkamisa –o ajobelela u –eni kuthi la acina ngonkamisa –u ajobelela –ini.
Izibonelo Isandiso sendawo
isifo esifeni
isifu esifini
ihlamvu ehlamvini
Kukhona amanye amabizo esithi uma sisakha ngawo izandiso zendawo angaguquki unkamisa wokucina webizo.
Unkamisa wokuqala webizo nguye othathelwa indawo yisakhi sesandiso e- kuphela.
Izibonelo Isandiso sendawo
ikhanda ekhanda
ihlombe ehlombe
iqolo eqolo
ikhaya ekhaya
isikolo esikolo
(e) Ezakhiwa ngokulwangisa
Kukhona amanye amabizo alabongwaqa abaguquka babe ngolwangeni.
Izibonelo:
Ibizo Isandiso sendawo
umkhubo emkhutsheni
isigubhu esigujini
impuphu emputsheni
umlomo emlonyeni
umumbu emunjini
Esikunanzelela lapha yikuthi ngondebembili belunga lokucina abaguqukayo babe ngolwangeni. Inguquko yakhona imi kanje: Undebembili –b- kubizo umkhubo uguquka abengulwangeni tsh. Kubizo isigubhu undebembili –bh- oselungeni lokucina uguquka abengulwani – j. Kubizo impuphu undebembili – ph- uguquka abengulwangeni –tsh-.
Ku umlomo undebembili –m- uguquka abengulwangeni –ny-. Kubizo umumbu undebembili –mb- uguquka abengulwangeni –nj-.
Ngamafitshane inguqulelo zakhona zimi kanje: b – tsh, bh – j, ph – tsh, m – ny, mb – nj, mp – ntsh.