uMthunywa
silo Pumulani Mpofu
UKULONDOLOZWA kwamalungelo abantwana ngensuku esesiphila kuzo kudinga ukumanyana kukazulu kunye lo Hulumende. Amalungelo abantwana kumele ahlonitshwe zonke izikhathi.
Abantwana abakhulela endaweni ezihlonipha amalungelo abo bayabe bezizwa bekhululekile njalo bebona ukuthi baligugu kulelo lizwe.
Impilo zabantwana zisengozini ngenxa yokuthi kulabobaba abangaqakathekisi ukuthathiswa kwabantwana incwadi zokuzalwa. Ikanti kubakuhle ukuthi ukuthathiswa komntwana incwadi yokuzalwa kungakhanyi sengathi ngumlandu kamama yedwa kodwa kube ngumlandu wabazali bonke nje. Obaba kungumlandu wabo ukuthi basebenzele ndawonye kunye labomkabo ukuthi kutholakale imali yokubhadala ezibhedlela loba emakilinika ukuze omama bathole ama birth confirmation records, kunye lemali zokugada nxa bethe babelethela ezibhedlela ezikhatshana lalapho abahlala khona.
Obaba abatshadileyo umtshado osemthethweni obizwa ngokuthi nguChapter 5:11 balakho ukuthathisa abantwana incwadi yokuzalwa iloba omama bengekho. Incwadi yomtshado ibayiso isiqokoqela sokufakaza ngokutshada kwabazali bomntwana. Ngakho ukubakhona kwencwadi yomtshado kunika ubaba amandla okuphatheka ekuthathelweni abantwana izincwadi zokuzalwa emahofisini kaHulumede. Nxa unina womntwana engekho ubaba nxa efuna ukuthathisa umntwana incwadi yokuzalwa uyaveza incwadi yomtshado, i-health card, i-birth confirmation record nxa umntwana wazalelwa esibhedlela kumbe umfakazi, lesithupha sakhe lesomkakhe lokunye nje okungafunakala ukuze umntwana athole incwadi yokuzalwa.
Ukungaphatheki kukababa kubaluhlupho kubomama ikakhulu ekudingeni imali bodwa njalo lokhu kubangela ukuthi omama bacine sebethathisa abantwana incwadi zokuzalwa ngezibongo zabo ikanti lokhu akuqhubekiseli phambili isibongo sikababa. Ukungabikhona kukababa ekuthathisweni umntwana incwadi yokuzalwa kulakho ukubangela ukuthi isibongo sikababa sinyamalale ngoba kungenzeka ukuba kuswelakale abantwana abangasiqhubekisela phambili lesosibongo. Ngakho inkuthazo ekhona yikuthi obaba labo kababonakale bephatheka njalo bebambana ndawonye lobomama ekuthathisweni kwencwadi zokuzalwa zabantwana.
Umthetho weZimbabwe kawumvumeli ubaba ongatshadanga ukuthathisa umntwana incwadi yokuzalwa eyedwa iloba izihlobo zakhe azilalo ilungelo lokukwenza lokhu. Ikanti umama kunye lezihlobo zakhe zilakho ukumthathisa umntwana incwadi yokuzalwa kodwa okuqakathekileyo yikuthi lezo zihlobo ziveze incwadi eziveza kabanzi ubuhlobo lonina womntwana.
Ngakho ukungabi lamandla kababa ongatshadanga okuthathisa umntwana incwadi yokuzalwa akutsho ukuthi laye sokumele abukele unina womntwana athathise umntwana incwadi yokuzalwa. Ngakho ubaba laye kuyabe kumele abekhona ngesikhathi umntwana ethathiswa incwadi yokuzalwa ephethe isithupha sakhe ukuze umntwana athathiswe ngesibongo sikayise.
ETrinity project sike savakatshelwa nguMihlakayifani Ngwenya (45) yena odabuka eGwanda. Uhlupho lukaMihlakayifani yikuthi ulomntwana oyintombazana uNkazimulo (12) oyenza ugwalo lwesithupha ongelayo incwadi yokuzalwa ngoba umkakhe uSoneni Mdlongwa wamtshiyela umntwana engakamthathisi incwadi yokuzalwa. UMihlakayifani uthi uSoneni wamtshiyela umntwana eleminyaka emibili njalo akakwazi lapho akhona kodwa wake wezwa kuthiwa wendela eMasvingo.
Inombolo zikaSoneni zocingo azingeni kuthi izihlobo zikaSoneni akulangitsho lesisodwa esikhona yena wayezazela ugogo kaSoneni owatshonayo ngomnyaka ka2010. UMihlakayifani udubeka nje lomntwana akalayo nje yona incwadi efakaza ngokuzalwa kukaNkazimulo engafana le-health card kumbe ibirth confirmation record njengoba umntwana wayezalelwe ekilinika yeGwanda. Ngakho uMihlakayifani ulesifiso sokuba aphathise umntanakhe ukuze abe lencwadi yokuzalwa kodwa uhlupho yikuthi nxa eyedwa unina womntwana engekho angeke aze enelise ukugcwalisa isifiso sakhe lesi.
Ngakho inkuthazo ekhona yikuthi aluba kumthetho wakuleli kuba lendlela yokuba obaba abakusimo esifana lalesi bayenelisa ukuthathisa abantwana incwadi zokuzalwa ukuze amalungelo abantwana angacindezelwa.
Inqobe ngiyitshiyela obaba bonke ukuthi basukume ndawonye labomkabo ekuthathisweni kwabantwana incwadi zokuzalwa.
Asihlanganeni kuviki ezayo.
Umlobi utholokala ku 0773195055 kumbe [email protected]