Tamuziba zina lembgwa yangu

22 Jul, 2016 - 00:07 0 Views
Tamuziba zina lembgwa yangu Esinye isivakatshi kumbukiso weMining, Engineering and Transport (MIne Entra) oqale ngoLwesithathu emagumeni eZimbabwe International Trade Fair koBulawayo. Umbukiso walonyaka wenziwa ngaphansi kwendikimba ethi, “Unearthing Opportunities.”

uMthunywa

Tina Buhe Lobs Dube
NDAKATI nditjakula ndaka ndina mbgwa dzangu mbili. Imwe yaka iyi Tamuziba imwe iyiKolema. Dzaka dzilidzangu ngekuti imi ndimi ndaka ndilimbisana kanyi kakale kuli imi ndinodzivangila. Ndaka ndidzida kwazo imwe ilinhemanyana imwe iguloba njena koga ilinjena indila kubuganunyana. Mbgwa dzangu dzaka dzakatjenjela kwazo dziluma noluma. Kwakakusina nhu unongina munzi asadana.

Banhu baka behla basingangongina koga. Ndiko kwandaka ndidzidila mbgwa dzangu. Banhu bose muntunhu bakabedziyemula bebona naka kwadzo netjenjela kwadzo.

Tjandinokumbula ndetjekuti mazina adzo andita imi ndakadzipa. Dzakawapiwa namme. Limwe liti Tamuziba limwe liti Kolema. Ape ndikulingisisa nasi ndakula ndobona kuti mazina ihawa aka elebeleka. Aka asi mazina koga aka ana tjaanobva. Kwaka kulindebo inoti “Tamuziba” imwe iti “Kolema”.

Ndobvuma kwakakulema imi somwana ndaka ndisingakubone nditi mazina koga. Nayiko ziba ndobvuma kwakakuna bazibgwa kuti kuleme kujali kotiwa ndinomwe nanomwe kukoyi tamuziba. Wali iyemazibgwa waka eziba kuti lobhaya lakalinga kuna iye. Kuti waka azibgwa tjini ndiko kwandisingazibe koga zibgwa waka ezibgwa.

Mazina manjinji kwazo anolebeleka matama asimahoma. Nowana mbgwa dzina mazina ebanhu. Dzihomanana dzisina mazina anolebeleka. Anditoziba kuti nabongoyi zopiwa mazina nayizo kene? Hazwipiwa zoyi ndiboyani.

Mbgwa dzabatategulu kwaka kuna Tjakalisa uNdzimu Tjadla tjawana, Mandibudza, Kusi, Banaganyu leni, Tjibuya, Ngwisanyi, Gongugwa buloyi, Saziba nedzimwe dzinamazina andatjikangan’wa. Wose ihawa mazina anolebeleka.

Unoba egwiwa naye unozwiwhila hapa kudan’wa mbgwa. Akuna tjawungaleba koga loba lilipatjena lilakidza kuti kolebgwa nekuko ukohaya koga kuti ungakuta tjini.

Mazina aka asingapiwe kuna tjatikala kumbgwa koga. Banhu nayibo bana mazina abakatumigwa kuna lulebo neman’oni mun’ha. KunaboTjatiwa, Tjandapiwa, Tjebukani, Bonani, Nlebgwa, Dzandiwa neamwe wose nhu aangakumbula. Mazina aka eleba  banhu tjabanohangana natjo kwazo tjibamanikanya nayigogo lubaka. Kuna mazina anondilana nelubaka. Wakazwagwa mulubaka gwengwa unowana mazina anoyendelana nayiyo.

Mazina anonga boJerima akabapo mulubaka gwengwa yemaJelimana. Kuna mazina anonga boMjibha, Tjimbgwido, Khomuredi, Gorilla, Takecover ne amwe. Bunjinji gwabo bakazwagwa mulubaka gwengwa yosunungula hango yedu.

Kwaka kowhoti hule kukawanda mazina anonga boSadam, Hastings nabo Osama kwasala kuti tiwane boObama.

Atjingahayike tjinowhopiwa zina lonzani webhola lemakumbo setibhuda mulubaka gwakhona.

Mitunhu yaka isingangopiwa mazina koga. Yaka ipiwa mazina anoyendelana ndetjinotikala kene tjakatikala. Takati tilisa takatilakidziwa mitunhu inonga boDanga laMahhenda, Danga laMbodla, Gwakwa laKhuwe, Samba tjaKhasi ne amwe. Mitunhu yaka yatumigwa hule kwebanhu bakatongogala payili kene bana tjabaka swika bakathama.

Ape ungina mumitunhu yeEsigodini, Kezi neGwanda nowana mazina manjinji ebuKalanga anolakidza kuti kuna tjakatjitikala baKalanga bakakopa mazina. KuDula kunamatula. Kuna mazina anonga boBezha, Bhazha, Njelele, Tjewhondo, Kumbudzi, Zhilo ne amwe anolebeleka tjiKalanga tjakwako. KuTjolotjo nayiko kwakajalo kuna boTjitatjawa. Bala whuda mazina awungawapedze. Piwa kwawo kun’ompela. Kondilana netjimwe tjinhu tjatikala tjihemwa kene tjidiwa.

Ngono namibo andita ndili Mbhibhanyi waHongwe nkhwinya waMwali. Banoziba amwe bangahhadzisa.

Kalanga Language and Cultural Development Association [email protected]

Share This:

Sponsored Links